شکارچی

40 «عروسي تفنگ»، رسمي كهن براي شكستن طلسم تير شكارچيان

عروسي تفنگ به عنوان رسمي كهن و قديمي در زندگي شكارگران ايلامي و به نيت شكستن طلسم تير شكارچيان هنوز هم در بسياري از مناطق روستايي و عشايري استان انجام مي‌گيرد. 
اين آيين كه براي موفقيت در شكار و طلسم‌شكني تفنگ شكارچيان اجرا مي‌شود ظرافت‌ها و نكات بسياري براي پي بردن به فرهنگ عامه استان ايلام در خود نهفته دارد. 
علت برپايي آيين عروسي تفنگ اصابت نكردن گلوله شكارچيان به شكار و به قولي شكستن طلسمي است كه سبب كارا نبودن تفنگ شكارچي شده است. 
در اين آيين شكارچي در روزي خاص كه بيشتر نخستين روزهاي ماه است تفنگ را از ديوار خانه برداشته و به بهانه نكشتن شكار زير ضربه‌هاي دست و پا و شلاق مي‌گيرد و به نوعي كتك مي‌زند. 
با اين اقدام بانوي بزرگ خانه كه بيشتر همسر شكارچي است تفنگ را از زير ضربه‌ها و دست و پاي شكارچي بيرون كشيده و با گره زدن تكه پارچه‌اي از ضريح يك مكان مقدس به لوله اسلحه به نوعي ضامنش مي‌شود. 
زن كه حالا ضمانت اسلحه را پذيرفته تيري از تفنگ بيرون مي‌كشد و زير زبان خود مي‌گذارد، سپس به نيت شكستن طلسم به خانه قديمي‌ترين همسايه خود رفته و از وي مشتي آرد به عاريه مي‌گيرد. 
در مرحله بعدي زن خانه با آردي كه از همسايه گرفته و به نيت بركت تفنگ «پپگ» (نوعي نان كوچك) مي‌پزد و سپس نان را با لوله تفنگ سوراخ كرده و شبيه گردن بند به گردن اسلحه مي‌آويزد. 
زن پس از طي اين مراحل گلوله تفنگ را كه در اين مدت زير زبانش بوده بيرون آورده و درون اسلحه شكارچي مي‌گذارد. 
بعد از اين اقدامات در منطقه‌اي كه شيب باشد زن نان گرد و كوچك را غلط داده و شكارچي به نيت شكار به سمت نان شليك مي‌كند، پاره‌هاي نان كه مورد اصابت گلوله قرار گرفته‌اند بين افراد خانواده قسمت مي‌شوند. 
پس از اين اقدامها كه به قصد باز شدن طلسم اسلحه شكاري انجام مي‌شود شكارچي، زاد و توشه بر مي‌دارد و به شكار مي‌رود و بر اساس شنيده‌ها همواره دست پر به خانه بر مي‌گردد. 
در خصوص خاستگاه اين آيين «رحيم احمدي» كه از شكارچيان قديمي استان محسوب مي‌شود «عروسي تفنگ» را خاص منطقه ايلام و خاستگاه آن را باورهاي بومي اين منطقه مي‌داند. 
به گفته وي، اين رسم كه در ميان شكارچيان ايلامي جايگاهي ويژه دارد همواره از چندين نسل قبل اجرا شده و همواره نيز تبعات خوشايندي براي شكارچيان داشته است. 
وي با اشاره به استفاده از پارچه‌هاي متبرك اماكن مقدس و نان به عنوان بركت در اين آيين، عروسي تفنگ را ملغمه‌اي از فرهنگ بومي و باورهاي مذهبي مردم مي‌داند. 
آيين عروسي تفنگ اگر چه در نظر عامه مردم و شكارچيان، شادي آييني ساده و بي‌پيرايه باشد اما نگاه دانش‌آموختگان علم مردمشناسي به خاستگاه و ريشه اين آيين نگاه ديگري است. 
«مريم سلوكي» از دانشجويان رشته مردمشناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد ايلام در اين خصوص مي‌گويد: خاستگاه و پيشينه تاريخي برگزاري آيين عروسي تفنگ در ايلام به درستي مشخص نيست اما شاخصه‌هاي استفاده شده در اين آيين نظير پارچه متبرك، نان و سوگند زن به تفنگ نشان از امتزاج اين رسم با باورهاي ديني مردم ايلام دارد. 
وي معتقد است شكارچيان همواره شكارگري را كسب نان حلال و در مواردي با كمك عناصري نظير طبيعت و نيت انجام مي‌دهند و به همين علت از نان و تبرك به خاطر كاركرد و تقدس آن استفاده مي‌كنند. 
سلوكي مي‌افزايد: نزدن شكار به علت طلسم شدن اسلحه و يا «بسته شدن تير» هيچگاه با ساز و كار امروزي و نگاه علمي تعريف پذير نيست اما مي‌توان گفت پس از اين آيين شكارچي با اعتماد به نفس بيشتري به شكار مي‌رود. 
اين مردمشناس افزايش ميزان دقت و تاثير ناخودآگاه اين آيين در شكار و اعتماد به نفس در تيراندازي را از مهمترين بازخوردهاي اين آيين براي شكارچيان مي‌داند و مي‌گويد: اگر چه ممكن است برخي از شكارچيان امروزي به اين رسم اعتقاد نداشته باشند اما ديده مي‌شود آنها نيز بخاطر آرامشي كه از اين اقدامات مي‌يابند اين رسم را هنوز هم دنبال مي‌كنند. 
در استان ايلام شكارگري به صورت‌هاي مجاز و غيرمجاز از علايق خاص مردان منطقه محسوب مي‌شود و مناطقي نظير چكر، بولي و بينا در اين استان شكارگاه‌هاي پررونقي محسوب مي‌شوند.

برا تو...